Ένα διαχρονικό φαινόμενο, που παρατηρείται παντού, είναι, ότι όλο και λιγότεροι πολίτες δεν πιστεύουν, και δικαίως, ότι η συμμετοχή τους στα κοινά μπορεί να αλλάξει το υπάρχον άδικο και άθλιο καθεστώς. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα ποσοστά συμμετοχής τα οποία μειώνονται από εκλογή σε εκλογή. Ότι ακριβώς χρειάζεται για να βλαστήσουν οι διάφοροι σωτήρες, και αυτό ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας, που θα μας προστατεύσουν από τα πάμπολλα δεινά μας. Δυστυχώς το χιτλερικό καθεστώς, προϊόν της «δημοκρατίας» της Βαϊμάρης, θυμίζει, όλο και σε λιγότερους, ποια δεινά προμηνύονται.
Οι εξελίξεις αυτές στέλνουν, βασικά, ένα μήνυμα, ότι για πολλούς πολίτες το δημοκρατικό πολίτευμα θεωρείται ως ακατάλληλο για τη διακυβέρνηση μιας χώρας και θεωρούν το δημοκρατικό πολίτευμα ως ακατάλληλο, διότι το ρεπουμπλικανικό πολίτευμα, που χρησιμοποιείται, κατά κύριο λόγο, στον Δυτικό Κόσμο, λανσάρεται ως δημοκρατικό πολίτευμα, ενώ δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το ρεπουμπλικανικό σύστημα το μόνο που κάνει είναι να δυσφημίζει, διαχρονικά, το δημοκρατικό πολίτευμα. Αυτό κατηγορούν οι πολίτες για την άδικη κατανομή του παραγόμενου πλούτου που παρατηρείται παγκοσμίως (Branko Milanovic, Global Inequality), με αποτέλεσμα οι φτωχοί να αυξάνονται και πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι.
Δημοκρατικά πολιτεύματα, σύμφωνα με τα συντάγματα των χωρών, υπάρχουν αρκετά στον πλανήτη. Δημοκρατικά αποτελέσματα δεν βλέπουμε. Καλές προθέσεις αρχόντων μπορεί να υπάρχουν, αλλά τα αποτελέσματα αποδεικνύουν πως αυτές δεν αρκούν. Το πρόβλημα οφείλεται στο ότι δεν χρησιμοποιούνται οι κατάλληλοι θεσμοί με τους οποίους τα υπαρκτά πολίτευμα να μπορούν να παράξουν αποτελέσματα σύμφωνα με τις διακηρυγμένες αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος, οι οποίες, άλλωστε, και το ορίζουν (Theodore C Stathis, A Therapy for Dying Democracies, ή Δούρειος Ίππος της Δημοκρατίας, στην ελληνική του έκδοση).
Ένα μέσο που χρησιμοποιείται σήμερα παγκοσμίως, με στόχο, όπως μας λένε οι λάτρεις του, να λειτουργήσει το πολίτευμα δημοκρατικά, είναι το πολιτικό κόμμα. Σήμερα όλο και περισσότεροι αμφισβητούν, με βάση τα παραγόμενα αποτελέσματα, την προσφορά του πολιτικού κόμματος στη δημοκρατία και για το λόγο αυτό ζητούν την αντικατάστασή τους. Οι προτάσεις που γίνονται, παγκοσμίως από τότε που άρχισε η οικονομική κρίση, έχουν ως αφετηρία την άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, όπου τα τρία βασικά μέσα, που χρησιμοποιήθηκαν για την ικανοποίηση των αξιωματικών αρχών της δημοκρατίας, ήταν η εκκλησία του δήμου, η βουλή των 500 και οι ορκωτοί δικαστές ( Αριστοτέλης: Τα πολιτικά, Athens Democracy, by the Academy of Athens, Paul Cartledge: Democracy: A life time, Μ.Β. Σακελαρίου: Αθηναϊκή Δημοκρατία).
Στις περίπου 40 συνεδριάσεις της εκκλησίας του δήμου κάθε χρόνο, που διέθετε απόλυτη εξουσία, συμμετείχαν όλοι οι άρρενες 20 ετών και άνω και όλοι είχαν δικαίωμα λόγου, στη βάση των κανόνων της ισηγορίας, καθώς και ψήφου για νόμους, διατάγματα και εκλογή ειδικών, όπως ήταν οι 10 στρατηγοί και άλλοι αξιωματούχοι, για μια θητεία, πλην των στρατηγών, των οποίων η θητεία μπορούσε να ανανεωθεί.
Οι 500 βουλευτές της βουλής αναδεικνύονταν με κλήρο, 50 από κάθε μια από τις 10 εκλογικές περιφέρειες, των οποίων ο αριθμός των ψηφοφόρων ήταν ίδιος για όλες. Η κλήρωση για μία θητεία των 50 βουλευτών από κάθε περιφέρεια προέκυπτε από ομάδα εθελοντών που ανήκαν στην περιφέρεια και όλοι ήταν 30 ετών και άνω. Οι 500 βουλευτές εθεωρούντο ως οι μόνοι πολιτικοί αξιωματούχοι του κράτους. Η κλήρωση και η μια ετήσια θητεία επιλέχτηκαν ως μέσα για την πάταξη της διαπλοκής και του χρηματισμού. Η βουλή στις συνεδριάσεις της, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, μπορούσε να ψηφίσει νόμους, τους οποίους η εκκλησία του δήμου μπορούσε να αλλάξει, και επόπτευε τη λειτουργία του κράτους ( Αριστοτέλης: ΑΠ, Rhodes p. 111, Sinclair p. 92-95). Επίσης ετοίμαζε και την ημερήσια διάταξη των συνεδριάσεων της εκκλησίας του δήμου στην οποία η συνέλευσή της μπορούσε να προσθέσει ή να αφαιρέσει θέματα.
Με βάση τα παραπάνω οι σημερινές προτάσεις για βελτίωση της λειτουργίας των υπαρχουσών μορφών δημοκρατίας, που έχουν ως βάση το ρεπουμπλικανικό πολίτευμα των Λατίνων, περιστρέφονται γύρω από τα τεκταινόμενα στην αρχαία Αθήνα και δεσπόζουσα θέση σε αυτές κατέχουν η κλήρωση των πολιτικών αξιωματούχων και η εκκλησία του δήμου. Ειδικά η κλήρωση έχει αναδειχθεί στις μέρες μας σε φάρμακο για κάθε περίπτωση, κάτι που δημιουργεί τον κίνδυνο απαξίωσης της χρησιμότητας της κλήρωσης, που είναι τόσο σημαντική στον τομέα ανάδειξης των πολιτικών αξιωματούχων (Blog: www.Equalitybylot.com). Για το λόγο αυτό θα πρέπει να εξεταστεί η χρησιμότητα της κλήρωσης στον τομέα της πολιτικής και ειδικότερα η χρησιμότητά της στο σκέλος ανάδειξης των πολιτικών αξιωματούχων με βάση τα αποτελέσματα που παρήγαγε, όπου χρησιμοποιήθηκε ή χρησιμοποιείται, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο πεδίο της απονομής δικαιοσύνης.
Η συστηματική χρήση της κλήρωσης για την ανάδειξη πολιτικών αξιωματούχων παρατηρείται να συμβαίνει στην αρχαία Αθήνα με την ίδρυση της άμεσης δημοκρατίας από τον Κλεισθένη το 505 π.Χ.. Όπως ειπώθηκε και παραπάνω η κλήρωση αποτελούσε το μέσο-θεσμό για την ανάδειξη των 500 βουλευτών. Τα προαπαιτούμενα που είχαν θεσπιστεί και τα οποία η ομάδα των υποψηφίων εθελοντών για το αξίωμα του βουλευτή έπρεπε να ικανοποιεί ήταν η ηλικία του υποψηφίου να είναι 30 και άνω ετών και να ανήκει, να εργάζεται και να ζει στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια.
Η βουλή αποτελούσε ένα αντιπροσωπευτικό νομοθετικό σώμα και με βάση ότι η ανάδειξη των μελών της γίνονταν δια της κλήρωσης το σώμα αυτό διέθετε και το στοιχείο της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, γιατί δεν προέκυπτε με παρεμβάσεις ανωτέρων ή ισχυρών κέντρων εκείνης της κοινωνίας. Το αξίωμα του τότε βουλευτή ήταν προϊόν τύχης και ως εκ τούτου ήταν ελεύθερος από οποιαδήποτε εξάρτηση από οποιονδήποτε παράγοντα εκείνης της εποχής. Η μόνη υποχρέωση που είχε ήταν αυτή της εκπροσώπησης των πολιτών της περιφέρειάς του στη βουλή. Υπό την έννοια αυτή το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας διέθετε όχι μόνον θεσμό άμεσης δημοκρατίας δια της εκκλησίας του δήμου, αλλά διέθετε και αντιπροσωπευτικό θεσμό, και μάλιστα σημαντικό, δια της λειτουργίας της βουλής.
Παρ’ όλα αυτά το ερώτημα που προκύπτει είναι: μπορούσε η βουλή να εκπροσωπήσει στην πράξη τους πολίτες της περιοχής με βάση τα συγκεκριμένα προαπαιτούμενα-προσόντα που απαιτούντο να ικανοποιεί κάθε μέλος της βουλής; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι δεν μπορούσε ο κάθε βουλευτής να εκπροσωπήσει στον ίδιο βαθμό με κάποιον άλλον κάθε πολίτη της περιοχής του στο κράτος των Αθηνών, κάτι που σαφώς ορίζει το δημοκρατικό πολίτευμα, γιατί η λέξη δημοκρατία προκύπτει από τις λέξεις δήμος και κρατώ, που σημαίνει κάθε πολίτης διαθέτει την ίδια ισχύ, άρα, και εξουσία, ώστε να μην μπορεί οποιοδήποτε μέλος της αθηναϊκής κοινωνίας να επιβάλει σε αυτόν τη θέλησή του. Εάν, επομένως, το γνωστικό και εμπειρικό εκτόπισμα των μελών του κοινοβουλίου δεν είναι το ίδιο ή ισοδύναμο του ενός με τους υπόλοιπους, και δεν είναι αφού τα προαπαιτούμενα δεν συμπεριλαμβάνουν τέτοια στοιχεία, τότε είναι, αντικειμενικά, αδύνατον να προκύψει η δέουσα εκπροσώπηση. Για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε η βουλή να εκπροσωπήσει επαξίως κάποιους πολίτες, αφού στα προαπαιτούμενα, με όσα γνωρίζουμε, δεν συμπεριλαμβάνονταν η απαίτηση να εκπροσωπούνται στη βουλή όλοι οι τομείς της παραγωγικής διαδικασίας. Μάλιστα στον πρώτο μισό αιώνα λειτουργίας της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα οι βουλευτές, ενώ ήταν πλήρους απασχόλησης για ολόκληρο το έτος, δεν απολάμβαναν μισθό, κάτι που περιόριζε σημαντικά τη δυνατότητα να προκύψει μια σύνθεση της βουλής, με τα δέοντα χαρακτηριστικά εκπροσώπησης. Οι αριστοκράτες και οι πλούσιοι δέσποζαν σε αυτή.
Αυτά μπορεί κανείς να επισημάνει σε ό,τι αφορά τις παραλείψεις αυτού του αντιπροσωπευτικού νομοθετικού σώματος που το εμπόδιζαν να προσφέρει στην πράξη τη δέουσα εκπροσώπηση σε όλους τους πολίτες της περιοχής του, καταστρατηγώντας έτσι τις απαιτήσεις της δημοκρατίας με βάση, άλλωστε, αυτά που διακηρύττουν οι αξιωματικές της αρχές που απορρέουν από τη θεμελιώδη αρχή της ισοκρατίας. Οι αποφάσεις στη δημοκρατία παίρνονται δια ψηφοφορίας και όλες τυγχάνουν της έγκρισης της πλειοψηφίας. Οι αποφάσεις αυτές μπορεί να ευνοούν την πλειοψηφία ή μια μειοψηφία, γιατί η δημοκρατία δεν είναι για τους λίγους ή για τους πολλούς, είναι για όλους! Προϋπόθεση για όλες αυτές τις αποφάσεις είναι να διαθέτουν κοινωνική αποδοχή, ότι, δηλαδή, δεν παραβιάζουν αξιωματικές αρχές της δημοκρατίας με βάση την αρχή της ισοκρατίας, που έχουν χαρακτηριστικά πανανθρώπινων δικαιωμάτων-αξιών, δηλαδή δεν πλήττουν δικαιώματα που ισχύουν για όλους, που, όταν μιλάμε για δημοκρατία, αυτές είναι ενσωματωμένες στα συντάγματα και άρα δεν μπορούν να παραβιαστούν.
Το συμπέρασμα που βγαίνει με όλη αυτή την ανάλυση είναι ότι η χρήση της κλήρωσης, ιδιαίτερα σε τομείς της πολιτικής, με στόχο την ικανοποίηση των αξιωματικών αρχών της δημοκρατίας, που έχουν πανανθρώπινο χαρακτήρα, δηλαδή, ισχύουν για όλους τους πολίτες της κοινωνίας, δεν ενδείκνυται χωρίς να ικανοποιούνται τα συγκεκριμένα προαπαιτούμενα από όλα τα μέλη της ομάδας των υποψήφιων εθελοντών, ιδίως όταν η κλήρωση γίνεται για την ανάδειξη των μελών ενός αντιπροσωπευτικού νομοθετικού σώματος. Σε μια τέτοια περίπτωση βουλευτές που εκπροσωπούν τους πολίτες της περιοχής τους, μη διαθέτοντας ισοδύναμο γνωστικό και εμπειρικό εκτόπισμα σε σύγκριση με άλλους, θα πλήττουν την αρχή της ισοκρατίας, γιατί, εκ του αποτελέσματος, οι πολίτες που εκπροσωπούν θα τυγχάνουν λιγότερης προστασίας, σε ό,τι αφορά τα δικαιώματά τους, σε σύγκριση με αυτούς άλλων περιοχών, κάτι που θα είναι αντιδημοκρατικό, γιατί η δημοκρατία διακηρύττει με την θεμελιώδη αρχή της την ισοκρατία για όλα τα μέλη της κοινωνίας.
Το άλλο θεσμικό εργαλείο που διέθετε η δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, με στόχο την ικανοποίηση των αξιωματικών της αρχών, ήταν η εκκλησία του δήμου, η οποία, μάλιστα, διέθετε απόλυτη εξουσία και μπορούσε ακόμα και να αλλάζει και αποφάσεις της βουλής (R. K. Snclair, Athinaiki Dimokratia). Και αυτό το είδος είναι της μόδας σήμερα, γιατί παρατηρείται να κατέχει εξέχουσα θέση στις προτάσεις που γίνονται για ενδυνάμωση της δημοκρατίας, μιας και το χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι αυτό της άμεσης δημοκρατίας. Τι καλλίτερο από αυτό για να αποδώσει η δημοκρατία; Ακούγεται και ωραία, όταν, μάλιστα, ταυτίζεται και με το: ο λαός στην εξουσία. Ο μόνος τρόπος για να αποφανθούμε υπέρ ή κατά της χρησιμότητάς της είναι να εξετάσουμε τα αποτελέσματα της λειτουργίας της.
Όπως ειπώθηκε παραπάνω στις συνεδριάσεις της εκκλησίας του δήμου μπορούσαν να συμμετέχουν όλοι οι άρρενες 20 ετών και άνω. Μπορούσαν να πάρουν το λόγο και να μιλήσουν για όποιο θέμα επιθυμούσαν στη βάση της αρχής της ισηγορίας. Είχαν δικαίωμα ψήφου, που μετρούσε ισάξια με οποιαδήποτε άλλη ψήφο, για εκλογή ειδικών για τις ανάγκες του κράτους, πλην πολιτικών αξιωματούχων, για ψήφιση διαταγμάτων, νόμων και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβολή ποινών.
Κατ’ αρχάς η συμμετοχή στις συνεδριάσεις ήταν εθελοντική και πολλές φορές η συμμετοχή ήταν πάρα πολύ μικρή. Άρα, με περιορισμένη τη συμμετοχή στις συνεδριάσεις, δεν μπορεί κανείς να ομιλεί για άμεση δημοκρατία. Η περιορισμένη συμμετοχή στην εκκλησία του δήμου την καθιστούσε σε, απλώς, ένα αντιπροσωπευτικό θεσμικό μέσο και, μάλιστα, πολύ κακής σύνθεσης από κοινωνικής και γεωγραφικής πλευράς, γιατί πολλοί έπρεπε να εργάζονται για τα προς το ζην εξασφάλιση και εκ του λόγου αυτού αδυνατούσαν να παραστούν στις συνεδριάσεις. Από την άλλη μεριά οι συνεδριάσεις γίνονταν στο κέντρο της Αθήνας και πολλοί αδυνατούσαν να παραστούν λόγω των μεγάλων αποστάσεων που τους χώριζαν από την Πνύκα, όπου γίνονταν οι συνεδριάσεις. Μάλιστα, από το 394 π.Χ. περίπου και ύστερα, λόγω της πολύ μικρής συμμετοχής στις συνεδριάσεις της εκκλησίας του δήμου, θέσπισαν και μεροκάματο για τους συμμετέχοντες, με αποτέλεσμα όλοι οι αργόσχολοι της Αθήνας να μπορούν να βγάλουν και μεροκάματο με τη συμμετοχή τους σε αυτές.
Κατά δεύτερον, παρά την αρχή της ισηγορίας, στην πράξη συνέβαιναν άλλα πράγματα (M. B. Sakelariou). Όποιος έπαιρνε το λόγο χωρίς να διαθέτει το απαραίτητο γνωστικό και εμπειρικό εκτόπισμα άκουγε το γιουχάισμα της ζωής του σε βαθμό τέτοιο που αναγκάζονταν να εγκαταλείψει το βήμα. Σε αυτή την εικόνα συνέβαλαν και τα προσωπικά φέουδα προσωπικοτήτων εκείνης της εποχής, του τύπου που ευημερούν και σήμερα στα πολιτικά κόμματα, που βρίσκονταν σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους.
Κατά τρίτον, στις συνεδριάσεις δέσποζε η συμμετοχή και αγόρευση των αριστοκρατών και πλουσίων (Sinclair p. 158, Μ. Β. Σακελαρίου σελ. 363), οι οποίοι λόγω των γνώσεων και του χρήματος ήταν εκείνοι που συνήθως έπειθαν τους περισσότερους ψηφοφόρους και κέρδιζαν τις ψηφοφορίες. Κάτι δηλαδή που γίνεται και σήμερα. Δηλαδή θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το πολίτευμα λειτουργούσε ως μια πρώϊμη μορφή του καπιταλιστικού συστήματος. Παρά ταύτα αποτελούσε ένα παράδεισο σε σύγκριση με όλες τις σατραπείες στην γύρω περιοχή και αυτά που λέγονται για τους δούλους, αυτοί περνούσαν πολύ καλλίτερα από τους συναδέλφους τους που ζούσαν στις σατραπείες.
Συμπέρασμα, η εκκλησία του δήμου δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί ως ένα θεσμικό μέσο άμεσης δημοκρατίας, γιατί στην πράξη λειτούργησε ως ένα θεσμικό αντιπροσωπευτικό σώμα και μάλιστα πολύ κακής ποιότητας από πλευράς σύνθεσης.
Για να μην πάρει μεγάλη διάσταση αυτή η παρουσίαση θα παρακάμψω την οποιαδήποτε αναφορά στον τομέα της δικαιοσύνης, εκτός από το ότι και εκεί ήταν καλό να διαθέτει κανείς καλούς δικηγόρους για να προσμένει ένα καλό αποτέλεσμα, και ερχόμαστε στο σήμερα κάνοντας την ερώτηση: μπορούν αυτές οι περιπτώσεις των θεσμικών μέσων εκείνης της δημοκρατίας να μας καθοδηγήσουν για να κατασκευάσουμε τη απαραίτητη δέσμη θεσμικών μέσων με στόχο την εισαγωγή και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος στην καθημερινή πρακτική; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι τα δύο εργαλεία, κλήρωση και άμεση δημοκρατία, διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα, ώστε να είναι δυνατή η κατασκευή ενός δημοκρατικού πολιτειακού συστήματος που θα παράγει αποτελέσματα τα οποία θα ικανοποιούν τις αξιωματικές αρχές της δημοκρατίας ( Theodore C Stathis: A Therapy for Dying Democracies). Τα βήματα που θα γίνουν για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος εξαρτάται από ποιο συγκεκριμένο καθεστώς ξεκινά κανείς. Εάν το καθεστώς είναι ένα τυπικό ρεπουμπλικανικό πολίτευμα, που απαντώνται στον αποκαλούμενο Δυτικό Κόσμο και τα οποία ονομάζουν και δημοκρατικά, ο δρόμος μπορεί να είναι και ειρηνικός συν τοις άλλοις, ενώ, εάν το καθεστώς είναι κάτι σαν αυτό του Πούτιν, ο δρόμος θα είναι μάλλον υβριδικός.
Η επιλογή που γίνεται για αυτή την εργασία είναι το τυπικό ρεπουμπλικανικό πολίτευμα που απαντάται στο Δυτικό Κόσμο. Προτιμάται αυτή η επιλογή γιατί οι περιοριστικοί παράγοντες είναι λιγότεροι. Εξάλλου, σε μια τέτοια χώρα η προσπάθεια διαθέτει αυξημένα ποσοστά επιτυχίας. Σε τέτοια χώρα υπάρχουν πολιτικά κόμματα και είναι δυνατόν, επίσης, να ιδρύονται και νέα. Υπάρχει και λειτουργεί νομοθετικό σώμα σε εθνικό, περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο και είναι του αντιπροσωπευτικού τύπου. Τα μέλη σε αυτά αναδεικνύονται δια της εκλογικής διαδικασίας, όπου η ψήφος του κάθε πολίτη, ανάλογα με το εκλογικό σύστημα, μπορεί να διαθέτει την ίδια αξία ή διαφορετική, οπότε σε αυτή την περίπτωση παραβιάζεται η αρχή της ισοκρατίας της δημοκρατίας. Για παράδειγμα, με την ενισχυμένη αναλογική αυτοί που ψηφίζουν το κόμμα που βγαίνει πρώτο η ψήφος τους είναι μεγαλύτερης αξίας, λόγω του μπόνους εδρών που προβλέπεται από τον εκλογικό νόμο προς το πρώτο κόμμα, από αυτήν των άλλων που ψηφίζουν τα άλλα κόμματα. Το πρώτο κόμμα ή σε συνεργασία με άλλα, εάν δεν διαθέτει πλειοψηφία στο νομοθετικό σώμα, σχηματίζει κυβέρνηση, επικεφαλής της οποίας είναι ο πρωθυπουργός, η οποία διαχειρίζεται τις υποθέσεις του κράτους, διαθέτοντας υπουργεία και διάφορους επικουρικούς οργανισμούς για το σκοπό αυτό.
Ο στόχος είναι η κατασκευή των δύο θεσμικών μέσων, ενός αντιπροσωπευτικού νομοθετικού σώματος-εθνικού, περιφερειακού και δημοτικού τύπου-και ενός τοπικού σώματος με χαρακτηριστικά άμεσης δημοκρατίας. Αυτά τα δυο μέσα υπάρχουν και στο ισχύον σύστημα, το οποίο επιθυμούμε να μετασχηματίσουμε από ρεπουμπλικανικό σε δημοκρατικό. Αυτά είναι η Βουλή και τα παρόμοιά της νομοθετικά σώματα σε περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο, καθώς και τα σώματα ψηφοφόρων σε εθνικό, περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, που αποτελούν ένα είδος εκκλησίας του δήμου, όπου, ύστερα από μια προεκλογική περίοδο, με άμεση εκλογική διαδικασία αναδεικνύονται οι σχετικοί πολιτικοί αξιωματούχοι.
Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται η κατασκευή των δυο θεσμικών μέσων είναι ότι ξεκινάμε με ότι έχουμε. Ένα μέσο το οποίο παίζει δεσπόζουσα ρόλο στην πολιτική είναι το πολιτικό κόμμα. Η διατήρηση αυτού του μέσου είναι ενδεδειγμένη, γιατί υπάρχει, είναι γνωστό και αποδεκτό από τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών ως μέσο άσκησης πολιτικής και γιατί μπορεί να διασφαλίζει, μεταξύ άλλων, και την ειρηνική μετάβαση από το ρεπουμπλικανικό πολίτευμα, που δεσπόζει μονοπωλιακά σήμερα, στο αποκαλούμενο δημοκρατικό, χωρίς, στα πρώτα βήματα της μεγάλης αλλαγής, να χρειάζονται ακόμα και συνταγματικές αλλαγές. Το πολιτικό κόμμα είναι το μέσο από όπου μπορούν να αρχίσουν οι μεγάλες αλλαγές, με την προϋπόθεση, όμως, ότι η λειτουργία του από αρχηγική και αυταρχική θα μετασχηματιστεί, χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα μέσα-θεσμούς, σε καθαρόαιμη δημοκρατική.
Το πολιτικό κόμμα είναι οργανωμένο στη βάση τοπικών οργανώσεων. Αυτές οι τοπικές οργανώσεις, στο μέγεθος μέχρι το πολύ των εκατό (100) μελών, αποτελούν το ιδανικότερο μέσο, στο οποίο μπορεί να λειτουργήσει ο θεσμός της άμεσης δημοκρατίας, χωρίς να παραβιάζεται η αρχή της ισοκρατίας. Αυτά που βοηθούν στο να μην παραβιάζεται αυτή η θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας είναι:
- Το μικρό μέγεθος της τοπικής οργάνωσης. Σε μια μικρού μεγέθους συνέλευση όλα τα μέλη της γνωρίζονται μεταξύ τους. Όλα είναι μέλη της ίδιας γειτονιάς και ως εκ τούτου αποτελούν μια ιδανική εκκλησία του δήμου, όπου ο κάθε ψηφοφόρος στις συνελεύσεις αυτές, όπου θα λαμβάνουν χώρα μόνον ανοιχτές ψηφοφορίες για το τοπικό κομματικό πρόγραμμα και όχι εκλογή πολιτικών αξιωματούχων, δεν θα μπορεί να κρύβει την ψήφο του στην ανωνυμία του πλήθους, όπως συνέβαινε στις συνελεύσεις της εκκλησίας του δήμου στην αρχαία Αθήνα που ήταν πιο πολυπληθείς. Όλα αυτά τα στοιχεία κάνουν κάθε ψηφοφόρο να συμπεριφέρεται πολύ πιο υπεύθυνα, γιατί τώρα η πράξη του θα είναι, πλέον, διαφανής και ανοιχτή σε αξιολόγηση και κριτική από τους υπόλοιπους.
- Το καθήκον της τοπικής οργάνωσης, η οποία τώρα θα διαθέτει απόλυτη εξουσία, σε ότι αφορά τη διαμόρφωση του τοπικού κομματικού προγράμματος ανάπτυξης της τοπικής περιοχής, είναι να διαπιστώνει και να καταγράφει τα τοπικά προβλήματα που καθημερινά αντιμετωπίζουν τα μέλη της στην καθημερινή τους ζωή, με βάση τα οποία τα τοπικά κομματικά προγράμματα θα διαμορφώνονται και θα εγκρίνονται με ψηφοφορία. Οι συζητήσεις σε αυτό το επίπεδο μεταξύ του απλού υδραυλικού μέλους και του επιστήμονα μπορούν να γίνονται, χωρίς να παραβιάζεται η αρχή της ισοκρατίας δια του γνωστού «καπελώματος» που συνέβαινε με τους διάφορους ρήτορες στην εκκλησία του δήμου της αρχαίας Αθήνας.
- Η συντονιστική επιτροπή της τοπικής οργάνωσης, μιας θητείας, που θα ασκεί κυρίως διοικητικά καθήκοντα μεταξύ γενικών συνελεύσεων, θα αναδεικνύεται δια της κλήρωσης από ομάδα εθελοντών μελών της τοπικής οργάνωσης που θα πληρούν ορισμένα τυπικά προσόντα σε γνωστικό και εμπειρικό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό δεν υπάρχει ο κίνδυνος να σχηματιστούν οι γνωστές ομάδες-κλίκες, που, κατά κόρο, σχηματίζονται σήμερα σε αυτές και καταστρέφουν το συντροφικό κλίμα, μετατρέποντάς το σε εμφυλιοπολεμικό με την έντονη εσωστρέφεια, που αναπτύσσεται λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ των μελών για την καρέκλα της εξουσίας.
- Λόγω του ότι η τοπική οργάνωση τώρα θα διαθέτει απόλυτη εξουσία σε ότι αφορά τη διαμόρφωση του τοπικού κομματικού προγράμματος της περιοχής, όλα τα μέλη της θα έχουν ισχυρό κίνητρο να συμμετέχουν στις τακτικές συνελεύσεις της, που θα διεξάγονται με κανόνες εκκλησίας του δήμου-αρχή της ισηγορίας κτλ.-, κάτι που θα διατηρεί υψηλά επίπεδα συμμετοχής, ώστε να ικανοποιείται η έννοια της άμεσης δημοκρατίας. Στο επίπεδο της τοπικής οργάνωσης, με βάση το δημοκρατικό πολίτευμα όλα τα μέλη έχουν την ίδια ισχύ και εξουσία. Όταν αυτό θα συμβαίνει σε όλα τα κόμματα το σύνθημα: ο λαός στην εξουσία θα δικαιώνεται.
Τα κόμματα εκτός από τις τοπικές οργανώσεις διαθέτουν και επαρχιακά, νομαρχιακά, περιφερειακά, εθνικά και κεντρικά όργανα. Θα πρέπει κανείς να εξετάσει τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα σε όλα αυτά τα όργανα όλων των κομμάτων, ώστε να απαλειφθούν όλα εκείνα τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν τα όργανα τους να αποδώσουν τα αναμενόμενα με βάση τις δημοκρατικές αρχές. Τα εμπόδια που κυριαρχούν είναι:
- Η διαπλοκή που παράγεται ανάμεσα στα μέλη διάφορων ομάδων σε όλα τα διάφορα επίπεδα οργάνων του κόμματος και τα οποία στοχεύουν στην κατάκτηση κάθε καρέκλας εξουσίας στο κόμμα. Επικεφαλείς στις ομάδες αυτές είναι ο νυν αρχηγός, καθώς και οι εν δυνάμει μελλοντικοί αρχηγοί του κόμματος. Αυτή η διαπλοκή διατρέχει, διαχρονικά, ολόκληρο τον κομματικό μηχανισμό από τη βάση μέχρι την κορυφή. Οι διάφορες ομάδες αγωνίζονται με όλα τα μέσα, θεμιτά και αθέμιτα, και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους είναι πολύ σκληρός, με αποτέλεσμα το κόμμα να βρίσκεται συνεχώς διχασμένο, όπου κάθε ομάδα υπονομεύει το έργο όλων των άλλων ομάδων και η διχαστική εσωστρέφεια να ακμάζει. Η όλη δράση δεν περιορίζεται μόνον μεταξύ των μελών εντός των τειχών στο κόμμα, επεκτείνεται και εκτός των τειχών με εξωγενείς παράγοντες και εδώ η διαφθορά ακμάζει. Όλη αυτή η εικόνα διαμορφώνεται από το μέσο που χρησιμοποιείται για την ανάδειξη μελών σε αξιώματα στο κόμμα και το όνομα αυτού του μέσου είναι οι εκλογές. Οι ανάγκες των μελών του κόμματος, δηλαδή της εκλογής τους στο κάθε αξίωμα κάθε φορά, συμπεριλαμβανομένου και αυτό του προέδρου του κόμματος, οδηγούν σε αυτή τη διαπλοκή και διαφθορά και στις συν αυτών παράπλευρες απώλειες, όπως είναι ο διχασμός, η εσωστρέφεια κ.α.
- Η παραγόμενη εξάρτηση των ομαδαρχών και των λοχαγών τους με εξωγενείς παράγοντες που είναι προϊόν των αναγκών τους. Εάν προσθέσει κανείς και τις ανάγκες υποψηφίων βουλευτών, καθώς και περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων τότε οι ανάγκες αυτές δημιουργούν, σε πλανητικό επίπεδο, τεράστιες αγορές για επενδύσεις σε ΜΜΕ και σχετικούς οργανισμούς με στόχο οι επενδυτές να ελέγξουν την πολιτική και όσους από τους πολιτικούς χρειάζονται. Τέτοιες επενδύσεις γίνονται, για ίδιον όφελος, από τους έχοντες και κατέχοντες μεγάλα κεφάλαια. Μια μελέτη του καθηγητή Lawrence Lessing του πανεπιστημίου Χάρβαρντ για λογαριασμό του οργανισμού Safra περί ηθικής του ιδίου πανεπιστημίου μας ενημερώνει, ότι σε κάποιες πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ για την ανάδειξη αντιπροσώπων του Κογκρέσου οι φαρμακευτικές και χημικές εταιρείες ξόδεψαν 120 χιλιάδες δολάρια για κάθε αντιπρόσωπο του Κογκρέσου. Η απόδοση αυτών των επενδύσεων ήταν 220 δολάρια για κάθε δολάριο που δαπάνησαν για την εκλογή τους. Επίσης στοιχεία του ΟΗΕ αναφέρουν ότι το ετήσιο παραγόμενο μαύρο χρήμα στον πλανήτη είναι 1,5 τρις δολάρια και ένα τρις από αυτά δαπανώνται για την εξαγορά κυβερνητικών αξιωματούχων.
Με βάση τα ανωτέρω η διαπλοκή παράγεται δια του μέσου που χρησιμοποιείται για την ανάδειξη όλων των πολιτικών αξιωματούχων, που είναι οι εκλογές, οι οποίες ανοίγουν διάπλατα την πύλη εισόδου του χρήματος στην πολιτική. Επίσης, παρά του ότι οι πολίτες ψηφίζουν, η αξιοκρατία στην πολιτική, όταν αναδεικνύεται, αποτελεί προϊόν τύχης και όχι σχεδιασμού. Τα παραγόμενα αποτελέσματα των εκλογών μας το επιβεβαιώνουν αυτό κάθε φορά. Το συμπέρασμα με όλα αυτά είναι ότι θα πρέπει σοβαρά να μας προβληματίσει το ζήτημα αλλαγής του τρόπου ανάδειξης των πολιτικών αξιωματούχων, εάν επιθυμούμε να διαθέτουμε δημοκρατικά λειτουργούντα πολιτικά κόμματα, απαλλαγμένα από κάθε μορφή διαπλοκής και διαφθοράς, όπου αξιοκρατία και το ήθος θα δεσπόζουν. Ο εξοβελισμός του χρήματος από την πολιτική θα ανοίξει το δρόμο να φτάσουν σε αξιώματά της και πολίτες που δεν είναι πλούσιοι ή να χρειάζεται να διαθέτουν χορηγούς.
Με βάση τα όσα έχουν λεχθεί μέχρι τώρα προκύπτει πως όλα τα πολιτικά κόμματα, δεξιά, κεντρώα σοσιαλδημοκρατικά, σοσιαλιστικά, αριστερά και κομμουνιστικά κάθε μορφής χρησιμοποιούν (υπόθεση μόνον κάνω ότι έτσι πράττουν όλα για να επιδείξουν τις «δημοκρατικές» τους ευαισθησίες, χωρίς αυτόν να συμβαίνει σε όλα τα κόμματα) το ίδιο μέσο ανάδειξης των πολιτικών τους αξιωματούχων, δηλαδή, τις εκλογές. Ως εκ τούτου η εσωτερική τους κατάσταση είναι όμοια, δηλαδή, είναι όλα βουτηγμένα, αντικειμενικά, στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Τα περισσότερα εξ αυτών υπηρετούν τον καπιταλιστικό πρότυπο παραγωγής, όπου η ελεύθερη αγορά ισχύει μόνον στα χαρτιά. Ο πρώην υπουργός εργασίας Robert Reich των ΗΠΑ δηλώνει στο βιβλίο του με τίτλο: Saving Capitalism for the Many not the Few, πως ποτέ δεν υπήρξε ελεύθερη αγορά, στέλνοντας και τον Άνταμ Σμιθ στα τάρταρα μαζί και το αόρατο χέρι που φροντίζει, δήθεν, τους καταναλωτές.
Όπως ποτέ δεν λειτούργησε η άμεση δημοκρατία στην εκκλησία του δήμου της αρχαίας Αθήνας, άλλο τόσο ποτέ δεν λειτούργησε ελεύθερη αγορά στα ρεπουμπλικανικά καθεστώτα, τα οποία όλα τα κόμματα, χωρίς καμιά εξαίρεση, υπηρετούν, γιατί όλα χρησιμοποιούν τα ίδια θεσμικά μέσα. Τα δήθεν προοδευτικά κόμματα που προέκυψαν λίγο μετά την κυκλοφορία της επαναστατικής συνταγής του Μαρξ, ιδίως μετά τις σταλινικές αθλιότητες, με στόχο να μεταμορφώσουν το καπιταλιστικό καθεστώς σε καθεστώς με ανθρώπινο πρόσωπο, κατέληξαν στο τέλος να υπηρετούν το ίδιο διεφθαρμένο καπιταλιστικό σύστημα. Οι έλεγχοι απεδείχθησαν αναποτελεσματικοί, ενώ αποτελεσματικοί απεδείχθησαν στο πλουτισμό των ελεγκτών.
Το πλαίσιο του νέου σχεδίου των σοσιαλιστικών κομμάτων και των συν αυτών διάφορων αριστερών μεταλλάξεων ήταν αυτό της μικτής οικονομίας, όπου εμφανίζεται και το δημόσιο δίπλα στον ιδιώτη ως παραγωγός προϊόντων, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών. Αυτό το πρότυπο απέτυχε οικτρά, γιατί, στην καλύτερη περίπτωση, οι εργαζόμενοι σε αυτούς τους οργανισμούς εξελίχθηκαν σε αφεντικά των υπολοίπων μελών της κοινωνίας, που υποτίθεται ότι θα εξυπηρετούντο από τους νέους δημόσιους κοινωνικούς οργανισμούς που χρηματοδοτούνται, μάλιστα, πλήρως με λεφτά των φορολογουμένων. Το μόνο που κατάφεραν να επιτύχουν με τη γραφειοκρατία τους, τη διαφθορά και τη μετριότητα των υπηρεσιών, ήταν να προσφέρουν ως δώρο, αργά ή γρήγορα, την εν λόγω αγορά στον ιδιωτικό τομέα.
Το, δε, πρόσωπο του κομμουνιστικού καθεστώτος απεδείχθη στην πράξη τόσο απεχθές και διεφθαρμένο, ώστε να νικηθεί τελικά, ευκόλως και κατά κράτος, από το επίσης διεφθαρμένο καπιταλιστικό καθεστώς. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, οι πολίτες, μην έχοντας άλλη επιλογή, ήταν αναγκασμένοι να κάνουν την επιλογή του λιγότερου κακού από τα δύο. Ελεύθερη αγορά και άμεση δημοκρατία, όπως θα αναπτυχθεί αργότερα, μπορούν να προκύψουν μόνο σε συνθήκες όπου λειτουργεί ένα πραγματικό δημοκρατικό πολίτευμα και όχι σε δημοκρατικά πολιτεύματα μαϊμού που αποδείχτηκαν στην πράξη ότι είναι όλα τα ρεπουμπλικανικά καθεστώτα.
Επιστρέφοντας στο τι πρέπει να γίνει, αυτό που ξεκάθαρα προκύπτει, με βάση τα παραπάνω, είναι ότι οι πολιτικοί αξιωματούχοι, σε όλα αυτά τα όργανα εκπροσώπησης καθώς και στις διοικήσεις τους, θα πρέπει να υπηρετούν άξια και με το αναμενόμενο ήθος πολίτες που θα είναι απαλλαγμένοι από κάθε μορφή διαπλοκής διαφθοράς και εξάρτησης. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος όλοι οι εθελοντές υποψήφιοι για θέσεις οργάνων θα πρέπει να ικανοποιούν ορισμένα, διαφορετικά για κάθε επίπεδο οργάνου, προαπαιτούμενα. Τα μέλη σε όλα τα όργανα, που αναδεικνύονται για μια θητεία θα πρέπει να προκύπτουν με τη διαδικασία της κλήρωσης και θα πρέπει να εκπροσωπούν όλες τις τοπικές οργανώσεις στη βάση των τοπικών κομματικών προγραμμάτων, ενώ θα πρέπει, επίσης, να είναι ανακλητά. Οι διοικήσεις κάθε οργάνου να αναδεικνύονται, επίσης, δια της κλήρωσης.
Όλα τα όργανα, από την τοπική οργάνωση και πάνω, είναι στη μορφή και τη λειτουργία τους αντιπροσωπευτικά και επειδή αναδεικνύονται δια της κλήρωσης ικανοποιούν, πάντοτε, την αρχή της δημοκρατικής εκπροσώπησης. Θα πρέπει, όμως, να ικανοποιούν, ικανοποιητικά, και την αρχή της πλήρους εκπροσώπησης, όπου αυτό είναι δυνατόν. Αυτό σημαίνει ίσος αριθμός γυναικών και ανδρών σε όλα αυτά τα όργανα, καθώς και κάλυψη όλων των τομέων παραγωγής. Άρα θα πρέπει να προηγούνται κληρώσεις για κάθε τομέα παραγωγής με τις οποίες θα αποκτάται έτσι η τελική ομάδα υποψηφίων εθελοντών- μια γυναίκα και ένας άνδρας από κάθε τομέα παραγωγής- από όπου θα κληρώνεται η τελική σύνθεση του οργάνου και αυτό με τη σειρά του να αναδεικνύει, δια της κλήρωσης, τη διοίκησή του.
Ο πρόεδρος και οι κομματικοί υποψήφιοι για περιφερειάρχες και δημάρχους, πρέπει να ικανοποιούν ορισμένα προαπαιτούμενα και, προς ώρας, να εκλέγονται από σχετικές συνελεύσεις στις οποίες συμμετέχουν οι κληρωτοί που υπηρετούν στα διάφορά όργανα σε θέσεις που δεν προκύπτουν για αυτούς από παρεμβάσεις αφεντικών του κόμματος ή, ακόμα χειρότερα, από εξωγενείς μεγαλοπαράγοντες. Η διάρκεια για τα αξιώματα αυτά δεν μπορούν να ξεπερνούν τις δυο θητείες.
Τέλος η σύνθεση των κομματικών ψηφοδελτίων για τη βουλή, την περιφέρεια και τους δήμους προκύπτει με ειδική διαδικασία κληρώσεων με στόχο να διασφαλίζεται η ισότητα ανδρών-γυναικών και η πλήρη εκπροσώπηση της παραγωγικής διαδικασίας σε κάθε περιοχή. Όλοι πρέπει να ικανοποιούν συγκεκριμένα προαπαιτούμενα. Σε όλες αυτές τις εκλογές ο σταυρός προτίμησης καταργείται και η σειρά ανάδειξης των συγκεκριμένων αξιωματούχων για κάθε κόμμα γίνεται μετά τις εκλογές με τη διαδικασία της κλήρωσης και όχι από τον αρχηγό ή κάποιο όργανο του κόμματος. Αυτή η τελευταία διαδικασία μετατρέπει την εκλογική διαδικασία σε εκλογή, κυρίως, προγραμμάτων και όχι προσώπων. Είναι πολύ πιο δύσκολο να αξιολογείς πρόσωπα, από του να αξιολογείς προγράμματα ανάπτυξης, στα οποία οι ψηφοφόροι συμμετέχουν στα κόμματά τους, όταν τα κομματικά προγράμματα διαμορφώνονται στην κομματική βάση, δηλαδή, στις τοπικές κομματικές οργανώσεις και ως εκ τούτου βρίσκονται σε πολύ γνώριμο περιβάλλον, ώστε να είναι σε θέση να αξιολογήσουν ένα πρόγραμμα ανάπτυξης της περιοχής τους, συγκρίνοντάς το με αυτό του δικού τους κόμμα.
Οι δαπάνες για τη λειτουργία των κομμάτων καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η βοήθεια, σε χρήμα και σε είδος, παρέχεται στα κόμματα, που εξασφαλίζουν ένα ορισμένο ελάχιστο ποσοστό στις σχετικές εκλογές. Κάθε άλλη βοήθεια απαγορεύεται.
Με βάση τις παραπάνω διαδικασίες επιτυγχάνεται:
- Η αφαίρεση των χρημάτων από την πολιτική και ο τερματισμός της εξάρτησης της πολιτικής και των πολιτικών από το χρήμα. Τώρα και οι φτωχοί στο κόμμα θα μπορούν να διεκδικήσουν αξιώματα χωρίς να έχουν την ανάγκη χορηγιών από πλούσιους που οδηγούν στην εξάρτησή τους.
- Η εξάλειψη της διαπλοκής, των προσωπικών φέουδων, του επαγγελματισμού και της οικογενειοκρατίας στην πολιτική και της εσωστρέφειας στο κόμμα. Τώρα περισσότεροι θα ενδιαφέρονται να προσφέρουν που μέχρι σήμερα τους αποκλείουν οι διάφορες κλίκες στο κόμμα.
- Η ηρεμία, η συμφιλίωση των μελών και η ενότητα στο κόμμα.
- Ο τερματισμός των αρχηγικών κομμάτων .
- Η καλλίτερη δυνατή εκπροσώπηση και προστασία των δικαιωμάτων της βάσης σε όλα τα όργανα του κόμματος ή τα νομοθετικά σώματα, γιατί τα μέλη σε αυτά θα διαθέτουν ισοδύναμο γνωστικό και εμπειρικό εκτόπισμα, ώστε η συζήτηση να μην καπελώνεται από κάποιους με ανώτερα προσόντα, όπως αυτό συνέβαινε στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας.
- Η δημοκρατική, επιτέλους, εκπροσώπηση στα όργανα του κόμματος και στα αντιπροσωπευτικά νομοθετικά σώματα, με τη χρήση της συγκεκριμένης διαδικασίας κλήρωσης.
- Η δημιουργία αντικίνητρου σε κάθε αξιωματούχο να ψηφίσει περιορισμό ή κατάργηση δικαιωμάτων της βάσης, γιατί η μία θητεία τον στέλνει πίσω στη βάση του με τη λήξη της, όπου θα υποστεί, πλέον, και ο ίδιος τις συνέπειες των μη δημοκρατικών του πράξεών.
- Ο χρηματισμός γίνεται απαγορευτικός, γιατί τώρα δεν φτάνει να χρηματοδοτήσεις μόνον την κορυφή.
- Η διαφάνεια προστατεύεται αποτελεσματικά σε δημοκρατικό πολίτευμα σε όλους τους τομείς.
- Αποτελεσματική άμεση δημοκρατία, με το λαό τώρα να είναι, πράγματι, στην εξουσία.
Το επόμενο βήμα που μένει να συμπληρωθεί είναι η οικονομία της δημοκρατίας, ένα βήμα που θα πρέπει να διασφαλίζει την ύπαρξη πραγματικής ελεύθερης αγοράς, κάτι που αυτό υπάρχει σήμερα μόνον στα χαρτιά. Όπως αναφέρω και στο άρθρο μου: Consumerocracy to better the conditions of the free market (βλ. Equalitybylot.com), αυτό μπορεί να ξεκινήσει στη βάση του θεσμού της καταναλωκρατίας, που έχω αναπτύξει για το σκοπό αυτό. Αυτή η συζήτηση, όμως, θα πρέπει να μετατεθεί για το επόμενο συνέδριό μας.